İdam cezası

Bugünlerde çokça tartışılan bir konudan hareketle idam cezası hakkında bir şeyler söylemek istiyorum.

Olay, Cem Garipoğlu’nun kız arkadaşını öldürüp sonra kafasını gövdesinden ayırıp çöp tenekesine atması ve ardından 6 ay polislerden kaçması.

Cem Garipoğlu sonunda teslim oldu ve yargılanacak. Ancak bir çok yerde “idam edilmeli” dendiğini duyuyorum. Cem Garipoğlu’nun idam edilmesi gerektiği fikrine katılmıyorum. Çünkü prensip olarak idam cezasının kabul edilebilir bir ceza türü olmadığını düşünüyorum.

Sebeplerimi açıklayayım.

1- İdam, bir ceza değil intikamdır.

İdam ederek suçluyu cezalandırmış olmuyor, sadece intikam almış oluyoruz. Bu da bizi idam edilen kişiden farksız bir noktaya getiriyor. Suçlunun idam edilmesi duygusal olarak bazı insanların acısını ya da kızgınlığını hafifletse de idam, duygularla karar verilebilecek bir şey değil, sadece akıl ve mantıkla karar verilebilecek bir şeydir.

Adam öldürmek aslında üç temel sınıfa ayrılabilir. İlki kazara adam öldürmektir. Öldürme niyeti yokken birisinin ölümüne sebep olabilen insanlar vardır. Dikkatsizlik sonucu ölüme sebebiyet vermek ya da atıyorum tarfik kazası gibi durumları tanımlar.

İnsanlar duygusal olarak kontrolü kaybettikleri zaman normalde yapmayacaklar şeyler yapabilirler. Bir erkeğin karısını yatakta başkasıyla yakalaması ve karısıyla sevgilisini öldürmesi buna örnektir. Kısa süreli cinnet anında dakikalar içerisinde normal bir hayat sürerken bir anda katile dönüşen insanları gazetelerin 3. sayfasında hemen hemen her gün okuyoruz.

Bir de adam öldürmeyi hesaplayarak, planlayarak yapan insanlar vardır. Bunlar öldürecekleri kişiyi izler, en iyi planı yapmaya çalışır, yakalanmamak için önlemler alırlar ve yakalanmaları halinde yaptıkları şeyin sonucunu düşünecek vakitleri vardır. İdam cezasının uygulandığı ülkelerde bu türden cinayetleri işleyenler genellikle idamla yargılanırlar.

Devlet, yöntemden bağımsız olarak cinayet işleyen birisini yargıladığı ve idama karar verdiği zaman bunu planlayarak ve hesaplayarak yapmaktadır. Yani esasında üçüncü tür bir adam öldürmeyi devlet (insanlar) kendileri yapmaktadır. Peki bu durumda devletin, bilerek isteyerek ve hesap yaparak cinayet işleyen kişiden etik olarak ne kadar farkı var? Çok az. Cinayeti işleyen suçlu bunu kişisel çıkar ya da başka bir sebep için yapıyor olabilir. Ancak devletin yaptığı şey de intikamdan başka bir şey değildir. Ha kişisel çıkar, ha intikam. İkisi de etik olarak aynı seviyede olan ilkel ve kabul edilemez motivlerdir.

2- Ne kadar titiz olunursa olunsun, mutlaka masum birileri işlemedikleri suçlar için idam edilecektir.

Buna ek olarak mutlaka birileri haketmedikleri halde idam edilecektir. Tarih bunun örnekleriyle doludur. Bu hata, meydana geldiği zaman (geldiği takdirde değil, geldiği zaman) hayatını kaybedecek olan kişiye karşı hiç bir özür, hiç bir telafi fayda etmeyecektir. Bunun sorumluluğunu yüklenmek zorunda kalan insanların hayatları da mahvolacaktır.

3- İdam cezasının bilimsel olarak ispatlanmış caydırıcılığı yoktur.

Bir çok istatistiki çalışma yapılmış olsa da kesin ve net olarak idam cezası uygulanan yerlerde bu cezanın caydırıcı bir unsur olduğu ortaya konamamıştır.

İdam cezasının gerektirdiği titizlik ve uzun süreç sebebiyle idam cezası çok nadir uygulanmaktadır. Bu da suç işlemeyi planlayanların suçu işlemesini engellememektedir çünkü idam cezası alma ve bu cezanın uyglanması ihtimali çok düşüktür. Öte yandan idam cezası yüksek bir oranla ve kesin olarak uygulanacak olursa muhtemelen caydırıcılık artacaktır, fakat bu sefer de haksız yere idam edilen insanların sayısı artacaktır. Burada çözülmesi imkansız bir ikilem vardır.

Suçlular suç işlerken sonuçlarını düşünmezler. Cinayeti anlık bir öfkeyle işleyen kişilerin sonuçlarını düşünecek zamanı yoktur. Bir diğer senaryoda  “ya ben ya o” durumunda kalan bir insan sonuçlar aklına gelse bile “şimdi öleceğime, ben onu öldürürüm ve yakalanırsam da hukuk sisteminde belki yaşama şansım daha fazla olur” şeklinde olaya yaklaşabileceğinden idam cezası caydırıcı bir rol oynamaz. Cinayeti planlı olarak işleyen kişiler ise yakalanmamak için plan yaptıkları için yakalanmayacaklarını düşünürler ve bu yüzden idam cezasını önemsemezler. İdam cezası endişesi sadece yakalandıktan sonra başlar. Suç işlendikten ve kurban için çok geç olduktan sonra.

Bununla beraber suç oranını düşürdüğü ispatlanmış bir çok başka önlem ve inisiyatif vardır. Daha çok polis memurunun görev başında olması, uyuşturucu, alkol, silah kullanımını daha sıkı kontrol altına almak, daha uzun hapis cezaları, suçun esas kaynağı olan ekonomik problemleri çözmek çok daha etkili, etik ve güvenli yöntemlerdir.

4- İnsanlar yaptıkları tek bir hata için yaşam haklarını kaybetmemelidirler.

Kendi kendinize sorun. Acaba siz 10 sene önceki insanla aynı insan mısınız ? Değer yargılarınız, düşünceleriniz, hisleriniz aynı mı? Aynı şeylerden mi hoşlanıyor aynı şeylerden mi korkuyorsunuz? Yoksa zaman içerisinde vücudunuz değiştiği gibi düşünceleriniz, hisleriniz de mi değişti? Peki birisi sizi alıp 10 sene önceki bir düşüncenizden dolayı hapse atsa ne hissedersiniz? Diyelim ki 10 sene önce Hitler’in tarihin gördüğü en büyük komutan olduğunu düşünüyordunuz. Fakat bugün hata yaptığınızı anlıyorsunuz. Birisi 10 sene önceki yanlış düşüncenizden dolayı sizi kınasa, ya da hapse atsa ne hissedersiniz?

İdam cezası alabilecek bir suç işleyen insanlar içerisinde de yaptığı hatayı farkedip düşünceleri ve hisleri değişen insanlar olacaktır. Bu insanlar belki hiç bir zaman topluma geri karışamayacaklardır, belki normal bir hayat süremeyeceklerdir, ama yaşamak ölmekten her zaman daha iyidir. Hapishane ortamında bile belli standartlar çerçevesinde bir hayat yaşabilecek ve suç tehlikesi taşımayan bir kişiyi öldürmek gereksiz ve zalimcedir. Bir suçluyu “bu adamdan bir şey olmaz, bu adam uslanmaz” diyerek öldürmek insanlığın geldiği bu medeniyet noktasında kabul edilebilecek bir şey değildir.

5- İdam’ın kimseye faydası yoktur.

İdam’ın kurbana faydası yoktur.

Kurban’ın ailesine ve arkadaşlarına belki duygusal olarak faydası olabilir, ama bir insanın canını almak duygularla karar verilebilecek bir şey değildir. Sevdikleri kişiyi onlardan alan bir insanın suçunun cezasını çekmesini istemek en tabii haklarıdır. Fakat bu cezanın hakkaniyet çerçevesinde ve insancıl olması gereklidir. Burada sağa sola saldırdığı için bir köpeğin uyutulmasından değil, bir insandan bahsediyoruz. Bir yanlış yapılmıştır, ancak ikinci bir yanlış ne kadar doğru görünürse görünsün ilk yanlışı düzeltmeyecektir. Duygusal tepkiler ise suçun adil bir şekilde cezalandırıldığı bilinciyle zamanla hafifleyecektir.

Topluma faydası yoktur çünkü caydırıcı değildir. Suçluya faydası yoktur çünkü bir ders almış olsa bile bu dersi uygulamaya koyamayacaktır.

Burada sevdiğini kaybeden ailelerin duygularını önemsemediğim düşünülmesin. Ne hissetiklerini tam olarak ve hakkıyla hayal edemesem de sevdikleri birisini inciten veya öldüren birisinin ölmesini istemek doğal bir tepkidir. Utanılması gereken bir şey değildir. Benim ailemden ya da arkadaşlarımdan birisi öldürülse benim de hissedeceğim şey tam olarak bu intikam duygusu olacaktır muhtemelen. Ancak daha önce de söylediğim gibi, bir insanın ölmesine ya da yaşamasına karar vermek duygularla değil akıl ve mantıkla yapılabilecek bir şeydir. Akıl ve mantık da idam cezasının doğru, ahlaklı ve yararlı bir ceza şekli olmadığını söylemektedir.